Wzdęcia, gazy, biegunka
Wzdęcia, uczucie pełności, powiększenie obwodu brzucha, przelewania w jelitach, gazy, biegunki, a czasami zaparcia to częste problemy występujące niezależnie od wieku.
Za te objawy odpowiada przerost bakterii w jelitach. Wywołują one nasiloną fermentację pokarmu a tworzone w tym procesie gazy (wodór, metan, siarkowodór) zaburzają pracę jelit, wchłanianie i funkcjonowanie organizmu.
Jakie są przyczyny przerostu bakterii w jelitach?
Gdy objawy trwają krótko, ich przyczyną zwykle są zatrucia pokarmowe, błędy dietetyczne lub infekcje wirusowe i bakteryjne. Taki przemijający stan nie wymaga dalszej diagnostyki i leczenia.
Nasilone, długotrwałe i nawracające objawy (wzdęcia, gazy, uczucie pełności w brzuchu, biegunki, zaparcia, zmęczenie) wymagają wizyty u lekarza. Należy wówczas przeprowadzić diagnostykę przyczyn nawrotowości objawów i zastosować leczenie eliminujące przerost bakterii w jelitach.
Poniżej najczęstsze przyczyny przewlekłych objawów i odpowiadające im badania diagnostyczne:
PRZYCZYNY:
- SIBO (z ang. small intestinal bacterial overgrowth), jest zespołem przerostu bakteryjnego jelita cienkiego lub/i występowanie nietypowego ich rodzaju w jelicie cienkim, typowym objawem SIBO są biegunki. Więcej informacji tutaj: https://klinikasibo.pl/.
- IMO (z ang. intestinal methanogen overgrowth), jest zespołem przerostu bakterii produkujących metan, dominującym objawem są zaparcia. Więcej informacji tutaj: https://klinikasibo.pl/.
- Zespół jelita drażliwego (IBS – irritable bowel syndrom)– zespół nieprawidłowej percepcji jelitowej powodującej ból brzucha ze zmiennym rytmem wypróżnień, u ok. 70% osób z zespołem jelita drażliwego współistnieje SIBO.
- Nieswoiste choroby zapalne jelit – wrzodziejące zapalenie jelita, odcinkowe zapalenie jelita i mikroskopowe zapalenie jelita – dominuje ból brzucha, biegunka, krwawienie z jelita, anemia i stan zapalny.
- Celiakia – choroba w której przeciwciała przeciwko glutenowi prowadzą do zapalenia i zaniku błony śluzowej jelita, zaburzeń wchłaniania, biegunki i niedoborów pokarmowych.
- Choroby wątroby – w ich przebiegu dochodzi do osłabienia produkcji żółci i enzymów trawiennych, dominują biegunki i objawy choroby wątroby (żółtaczka, ból pod prawym łukiem żebrowym, krwawienia i obrzęki).
- Przewlekłe zapalenie trzustki – zwykle następstwo ostrego zapalenia tego narządu, dochodzi do osłabienia produkcji enzymów trawiennych, biegunki, obecności niestrawionych cząstek pokarmu w stolcu i utraty wagi.
- Zwężenie jelit pooperacyjne, po napromieniowaniu wskutek leczenia onkologicznego lub z powodu obecności guza – dominuje zmiana rytmu wypróżnień, zaparcia, uczucie przeszkody i zwężenie stolca.
- Zakażenie Clostridium Difficile – dominuje biegunka, często po antybiotykoterapii
- Zaburzenie wchłaniania kwasów żółciowych (z ang. BAM – bile acid malabsorption) – zwykle następstwo innych nieprawidłowości – chorób zapalnych jelit, trzustki, SIBO, czy stanów po operacji jelit (np. wycięcia fragmentu jelita lub wykonania połączeń omijających ich fragment).
- Leki, np IPP, opioidy, probiotyki, metformina, akarboza, cholinolityki,
- Spożywanie produktów łatwo fermentujących: słodycze, soki, owoce, cebula, czosnek.
- Brak prawidłowego nawodnienia i ruchu. Powoduje to zwolnienie pracy jelit.
- Alergia pokarmowa.
Aby postawić właściwe rozpoznanie należy wykonać:
- SIBO: Test wodorowo – metanowy . Nieinwazyjny test w którym po wypiciu glukozy lub laktulozy badana jest ilość wodoru i metanu w wydychanym powietrzu, wyprodukowanego przez bakterie jelitowe. Pozwala przy jednym badaniu rozpoznać zarówno SIBO jak i IMO. Więcej informacji o teście tutaj: https://klinikasibo.pl/test-sibo/przebieg-badania/
- IMO: Test wodorowo – metanowy, j/w.
- IBS: Rozpoznanie opiera się na objawach klinicznych i ich cykliczności.
- Nieswoiste zapalenie jelita: Kolonoskopia z biopsją lub przesiewowo oznaczenie stężenia kalprotektyny w kale.
- Celiakia: Oznaczenie przeciwciał przeciwko transglutaminazie.
- Choroby wątroby: ALAT, ASPAT, GGTP, albumina, INR, bilirubina, USG
- Choroby trzustki: Kał na stopień strawienia, na zawartość tłuszczów, elastaza w kale, USG lub TK
- Zaburzenia pooperacyjne i po leczeniu: Wywiad, dokumentacja medyczna, kolonoskopia.
- Zakażenie Clostridium Difficile: oznaczenie toksyny A/B i dehydrogenazy glutaminowej w kale, posiew kału.
- BAM: Oznaczenie kwasów żółciowych w kale.
- Polekowe: Konsultacja lekarska i próba odstawienia/zmiany leku.
- Dieta: Zastosowanie diety low-FODMAP. Jest to dieta o niskiej zawartości krótkołańcuchowych, słabo wchłanianych i łatwo fermentowanych przez bakterie jelitowe cukrów: oligosacharydów (fruktany i galaktooligosacharydy), poliole (sorbitol i mannitol) i fruktozy.
- Pozostałe: Dbanie o prawidłowe nawodnienie 2-2,5 l./dobę i aktywność fizyczną 180 min./tydzień.
Uwaga. Nie zaleca się rutynowego wykonywania badań mikrobiologicznych stolca, testów w kierunku alergii pokarmowej u wszystkich chorych ani kolonoskopii u pacjentów w wieku <45 lat, o ile nie zgłaszają objawów alarmowych sugerujących raka jelita grubego.
Uwaga: Kolonoskopię należy wykonać po 45 roku życia (częstość występowania raka jelita grubego po 45 rż wynosi 3,7% i rośnie z wiekiem), 10 lat wcześniej niż wiek członka rodziny u którego wystąpił rak jelita oraz zawsze gdy pomimo leczenia objawy nawracają lub nasilają się.