Dieta w cukrzycy, zaburzeniach metabolicznych i otyłości
Cukrzyca jest zaliczana do chorób cywilizacyjnych. Choruje na nią ponad 8% populacji a częstość choroby rośnie z wiekiem. Cukrzyca to zespół zaburzeń metabolicznych o charakterze przewlekłym, charakteryzujących się podwyższonym poziomem glukozy we krwi (hiperglikemią) wynikającym z niedoboru insuliny lub insulinoopornościi. Zbyt mała ilość insuliny wydzielana przez trzustkę (niedobór) lub osłabienie jej działania (insulinooporność), powstają w następstwie zaburzeń metabolicznych i otyłości a stan ten nasilają czynniki genetyczne (występowanie cukrzycy w rodzinie). Powyższe stany prowadzą do sytuacji, gdy spożyty cukier, po wchłonięciu z przewodu pokarmowego, nie trafia do naszych komórek lecz pozostaje podwyższony we krwi. Hiperglikemia staje się następnie początkiem kaskady metabolicznych zaburzeń prowadzących do miażdżycy, uszkodzenia naczyń siatkówki, serca, nerek i układu nerwowego. W sposób bezobjawowy prowadzi do ślepoty, zawału, udaru, niewydolności nerek, stopy cukrzycowej i obwodowego uszkodzenia nerwów.
Leki stosowane w leczeniu cukrzycy powodują zwiększenie wydzielania insuliny co szybko wyczerpuje możliwości trzustki i prowadzi do konieczności zastosowania insuliny. Dlatego potrzebna jest dieta na każdym etapie leczenia od momentu rozpoznania.
Właściwa dieta prowadzi do obniżenia poziomu cukru we krwi. Zastępuje leki (jest pierwszym, najtańszym i najskuteczniejszym lekiem), poprawia wyniki leczenia, zapobiega przyrostowi masy ciała.
Dieta i ruch to leki, których nie zastąpi żaden inny, same zaś zastępują wiele z nich!
Siedem zasad zdrowego odżywiania:
1. Unikaj widocznego tłuszczu
Usuwaj tłuszcz z mięsa, skórę z kurczaka przed przyrządzeniem. Przechowuj masło i margarynę w lodówce, rozsmaruj bardzo cienko a jeszcze lepiej – przestań ich używać. Gotuj, piecz lub przyrządzaj mięso na grilu (na tackach) zamiast smażenia. Używaj do smażenia niewielkiej ilości tłuszczu roślinnego
2. Unikaj niewidocznego tłuszczu
Pij mleko odtłuszczone. Spożywaj tylko chude sery. Unikaj tłustych produktów mięsnych: wędlin, salami, mielonek, pasztetów
3. Węglowodany złożone
Powinny dostarczać połowę wartości energetycznej (50-60%) spożywanych posiłków. Skutecznie zaspakajają głód i są tanie. Służą również jako źródło rozpuszczalnego włókna roślinnego (błonnika) który jest bardzo korzystny dla chorych na cukrzycę. Najwięcej włókna pokarmowego znajduje się w jarzynach, owocach, ciemnej mące (razowy chleb), płatkach owsianych, ryżu, kaszach.
4. Owoce i warzywa
Zawierają włókna roślinne. Są cennym źródłem witamin i soli mineralnych. Jedz warzywa surowe lub przygotowane na parze/gotowane. Na 1 porcję owoców spożywaj przynajmniej 3 porcje warzyw. Unikaj owoców zagranicznych, mają dużo szybko wchłaniającego się cukru, jedz owoce rodzime. Ziemniak to jedno z warzyw, nie może dominować na talerzu.
5. Unikaj cukrów prostych
Są łatwo przyswajalne. Są źródłem tzw. pustych kalorii. Nie słodź kawy i herbaty, unikaj słodkich i barwionych napojów. Wybieraj owoce na deser, zamiast ciasta. Unikaj spożywania słodyczy.
6. Spożywaj odpowiednią ilość białka
Polecana jest: cielęcina, wołowina, chudy drób, ryby, chude wędliny. Zmień częściowo mięso na rośliny strączkowe (fasola,groch) są źródłem białka i zawierają mniej tłuszczu a więcej błonnika.
7. Alkohol
Dla osób chorych na cukrzycę jest bardziej szkodliwy niż dla osób bez cukrzycy.
Najlepiej wskazane jest zupełne wykluczenie go z diety lub spożywanie w bardzo umiarkowanych ilościach. Połączony z lekami przeciwcukrzycowymi może wywołać stan hipoglikemii (zbyt niskie stężenie cukru we krwi).
8. Nie pal papierosów!
Najbardziej istotne jest jedzenie urozmaicone, smaczne i zdrowe (kolorowy talerz) Dieta w cukrzycy nie oznacza w żadnym wypadku głodowania ani konieczności całkowitej rezygnacji z ulubionych potraw.
Co jeść i pić bez przeciwwskazań:
Kawa, herbata, mleko, woda, sok pomidorowy, soki warzywne niesłodzone, szparagi, brokuły, bób, marchew, kalafior, cebula, buraki, fasola, koper włoski, grzyby, bakłażany, peperoni, pomidory, sałata, rzepa, seler, szpinak, dynia, kabaczki, świeże owoce (morele, śliwki, jagody, maliny, truskawki, grejpfruty, jabłka, brzoskwinie, gruszki), sałatki owocowe bez cukru, sucharki, płatki owsiane, szynka surowa , czerwone mięso, wołowina, cielęcina, mięso białe (królik, kurczę, indyk), ryby (dorsz, sola, pstrąg), marynaty, makaron ryż, oliwa z oliwek.
Co jeść i pić z umiarem:
Jogurty, napoje bezalkoholowe, oliwa, biszkopty, kruche ciasteczka, grzanki, pizza, makaron jajeczny, ryby (tuńczyk w oleju), chude sery, twaróg, jaja na miękko i twardo, ziemniaki, straczkowe (ciecierzyca, fasolka, soczewica, groszek), olej roślinny, margaryna, świeże owoce (banany, figi, mandarynki, granaty, winogrona), krakersy, sucharki, chleb
Staraj się unikać:
Masło, dżem, miód, wina musujące, wina wytrawne i inne alkohole, napoje słodzone, mortadela, boczek, salami, sosy gotowane, pasty, uszka, kopytka, łazanki, pierożki i inne wyroby mączne faszerowane, mięso czerwone, wieprzowina, jagnię, kaczka, gęś, perliczka, podroby, ryby (węgorz, łosoś, makrela) , skorupiaki (langusta, raki, kraby, mięczaki, małże), potrawy smażone (z mięsa, warzyw, jajek), sery tłuste (gorgonzola, parmezan), masło, śmietana, smalec, majonez, kasztany, owoce gotowane w cukrze, owoce kandyzowane, owoce suszone, daktyle, orzechy, nasiona pini, orzeszki pistacjowe, śliwki, napoje słodzone, słodkie ciasteczka, lody, budyń czekoladowy.
Leczenie dietą chorego na cukrzycę ma na celu:
- dostarczenie odpowiedniej ilości kalorii (energii) niezbędnej dla zapewnienia prawidłowego funkcjonowania narządów ciała ludzkiego w sposób nie podwyższający cukru we krwi
- u chorych z nadwagą i otyłością redukcję, a następnie utrzymanie optymalnej masy ciała,
- uzyskanie stężenia glukozy we krwi możliwie najbardziej zbliżonego do wartości prawidłowych,
- osiągnięcie optymalnych wartości lipidów w surowicy krwi (stężenia cholesterolu całkowitego, trójglicerydów, HDL-cholesterolu tzw .dobrego i LDL – tzw. złego)
- zapobieganie i leczenie ostrych i przewlekłych powikłań cukrzycy,
- poprawę ogólnego stanu zdrowia.