Choroba refluksowa
Choroba refluksowa przełyku to zespół dolegliwości wywołanych cofaniem się treści żołądkowej do przełyku (refluxem). Jej objawów przynajmniej raz w tygodniu doświadcza 20% populacji. Wraz z połkniętym wcześniej pokarmem, do przełyku wraca także wytwarzany w żołądku kwas solny i enzymy trawienne, powodując pieczenie, czyli tzw. Zgagę. Dłuższa ekspozycja przełyku na te czynniki prowadzi do uszkodzenia błony śluzowej przełyku zwanego nadżerkami. Wyższy reflux prowadzi do przewlekłego zapalenia gardła, chrypki, chrząkania i kaszlu. Nieleczona choroba refluksowa o ciężkim przebiegu może prowadzić do tak poważnych powikłań, jak zwężenie przełyku oraz krwawienia z przewodu pokarmowego. U około 10% chorych wystąpić może tzw. przełyk Barretta, który jest stanem przedrakowym spowodowanym stałym drażnieniem i przebudową przełyku i wymaga stałej kontroli endoskopowej. Stan przedrakowy niezmiernie rzadko może przejść w raka przełyku (w przypadku przełyku Barretta – około 0,5% przypadków rocznie), a prawidłowe monitorowanie rozwoju choroby pozwala na wczesne jej rozpoznanie i leczenie.
Do refluxu predysponuje otyłość, ciąża, zaburzenia opróżniania żołądka i słabe napięcie dolnego zwieracza przełyku. Do rozwoju choroby może dojść także w przebiegu niektórych chorób, tj.: cukrzycy, twardziny, chorób związanych z przewlekłym nadużywaniem alkoholu oraz niektórych zaburzeń hormonalnych.
Ryc. 1 Choroba refluksowa przełyku
Istotną rolę w powstawaniu refluksu odgrywają również przyjmowane leki, zwłaszcza doustne środki antykoncepcyjne czy leki stosowane w chorobie niedokrwiennej serca, nadciśnieniu tętniczym i chorobach płuc (szczególnie z grupy blokerów kanału wapniowego czy leków przeciwcholinergicznych,
Rozwojowi refluksu sprzyja również przepuklina rozworu przełykowego. Z tym schorzeniem mamy doczynienia gdy górna część żołądka jest wepchnięta do klatki piersiowej przez cieńsze miejsce w przeponie, co jest źródłem bólu w nadbrzuszu który promieniuje do klatki piersiowej.
Ryc. 2 Przepuklina rozworu przełykowego przełyku wślizgowa i okołoprzełykowa
Typowo dolegliwości związane z refluxem nasilają się w ułożeniu na wznak, wieczorem i po nocy, zwłaszcza po obfitym lub tłustym posiłku, przy pochylaniu się i podczas parcia.
Objawami niepokojącymi (tzw. objawy alarmowe), wymagającymi zgłoszenia się do lekarza i przeprowadzenia szybkiej i dokładnej diagnostyki są zaburzenia połykania, ból przy połykaniu, zmniejszenie masy ciała lub krwawienie z przełyku objawiające się krwawymi wymiotami lub smolistymi stolcami.
Modyfikacja stylu życia i dieta
W razie wystąpienia objawów refluksu warto zmodyfikować styl życia, a szczególnie sposób odżywiania się. Posiłki powinny być mniejsze, ale spożywane częściej i nie przed położeniem się do łóżka – ostatni posiłek należy zjeść najpóźniej 3 godziny przed snem. Osoby z objawami refluksu powinny unikać potraw i produktów nasilających objawy. Szczególnie należy ograniczyć spożycie pomidorów, jabłek i cytrusów oraz czekolady i wyrobów czekoladowych,
W przypadku otyłości lub nadwagi zaleca się dążenie do zmniejszenia masy ciała. Warto wypróbować także spanie na łóżku z wezgłowiem uniesionym o kilkanaście centymetrów 15-20 cm (unosimy nogi łóżka od strony głowy, nie podkładamy poduszek). Poza tym należy unikać prac w pozycji przymusowej oraz ciasnych ubrań i pasków. Zaleca się też zaprzestanie palenia tytoniu.
Stosowanie leków bez recepty
Stosowanie dostępnych bez recepty leków zobojętniających sok żołądkowy lub zmniejszających jego wydzielanie jest skuteczną formą redukowania objawów. Należy stosować je doraźnie, przy przewlekłych objawach, należy zapytać lekarza czy takie postepowanie jest bezpieczne. Przy przewlekłym refluksie, braku poprawy po leczeniu, częstych nawrotach konieczne może być obejrzenie przełyku i żołądka, czyli gastroskopia. Badanie to wykonuje się w celu wykluczenia powikłań (zwężenie, krwawienie, tzw. przełyk Barretta).
Leczenie farmakologiczne
Poza modyfikacją stylu życia, najczęściej leczenie rozpoczyna się od leków silnie zmniejszających wydzielanie kwasu żołądkowego (tzw. inhibitorów pompy protonowej, w publikacjach medycznych oznaczanych często skrótem IPP). Do tej grupy leków należą esomeprazol, lanzoprazol, dexlanzoprazol, omeprazol, pantoprazol i rabeprazol. Stosuje się je raz na dobę, na czczo lub wieczorem, w zleconych przez lekarza dawkach standardowych przez 2–4 tygodnie.
Leki prokinetyczne (itopryd) poprawiają perystaltykę i opróżnianie żołądka niwelując jedną z głównych przyczyn refluxu. Wielu pacjentów wymaga ich dodania do inhibitorów pompy protonowej.